تب سنج چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
همانطور که می دانیم و از نام این وسیله مشخص است، “تب سنج” وسیله ای برای اندازه گیری دمای بدن، هنگامی که فرد تب دارد هست. در این قسمت با تب، ویژگی های آن و روش های اندازه گیری آن آشنا می شویم.
تب چیست؟
یکی از نشانه های وجود بیماری در فرد می باشد؛ هنگامی که دمای بدن انسان، از مقدار طبیعی بالاتر می رود و نقطه ثبت دمایی در مغز فرد تغییر می کند، تب بروز می‌کند. همانطور که می دانیم، تب، نشانه ی مبارزه ی بدن در برابر بیماری و در برخی موارد نیز، واکنش دستگاه ایمنی بدن افراد، نسبت به عفونت های داخلی بدن می باشد. نظریه ای نیز در این خصوص وجود دارد که بالا رفتن درجه حرارت بدن، در هنگام تب کردن افراد باعث می‌شود تا بسیاری از میکروب ها نتوانند در بدن رشد کنند.
میانگین دمای طبیعی بدن انسان ۳۷ درجه می باشد و در صورتی که، دمای بدن در حالت نرمال (استراحت) ۳۸ درجه سانتیگراد و یا بالاتر از آن باشد، گفته می شود که فرد تب دارد. بالا رفتن درجه حرارت بدن، امر بسیار مهمی می باشد و ممکن است سبب بروز مشکلات جبران نشدنی در بدن افراد شود؛ حتی تب بالای ۴۰ درجه جان انسان را به خطر می‌اندازد. از این رو اندازه گیری حرارت بدن در هنگام بیماری و یا بروز عفونت، یکی از اقدامات مهم و اساسی برای فرد بیمار محسوب می گردد.
چه درجه حرارتی در بدن بیمار تب تلقی می شود؟
نشان دادن چه درجه حرارتی از نقاط مختلف بدن بیمار، نشان دهنده ی تب می باشد.
- دمای شریان گیجگاه، گوش و مقعد: ۳۸ درجه سانتیگراد و بالاتر از آن
- دمای دهان: 2.37 درجه سانتیگراد و یا بالاتر از آن
- زیر بغل: دمای ۲.۳۷ درجه سانتیگراد و یا بالاتر از آن
انواع تب سنج
اندازه گیری درجه حرارت بدن، به وسیله ی تب سنج انجام می گیرد. این تب سنج ها دارای انواع مختلفی هستند که با توجه به نحوه ساخت، محل کاربرد تب سنج و…. تولید و عرضه شده اند.
۱. دماسنج جیوه ای: ابتدا اولین تب سنج ها، تب سنج های جیوه ای بودند. در بدن انسان نقاطی وجود دارد که بیشتر حرارت بدن در این نقاط متمرکز هستند؛ مثل: زیر بغل و یا زیر زبان. تب سنج جیوه ای معمولاً در همین نقاط تمرکز ،برای اندازه گیری تب افراد قرار می گرفتند. همانطور که از نام این تب سنج ها مشخص است، عملکرد آنها بر اساس واکنش فلز جیوه به حرارت بدن فرد می باشد. بدین صورت که با بالا رفتن حرارت بدن از میزان طبیعی، حرارت فلز جیوه نیز بالاتر رفته و با توجه به این افزایش دمای سطح جیوه، درجه حرارت بدن مشخص شده و میزان تب فرد نیز معین می گردد.
با توجه به سمی بودن فلز جیوه و مضرات استفاده از آن، امروزه در ساخت تب سنج ها از تکنولوژی روز بهره گرفته شده و تب سنج های دیجیتالی، روانه ی بازار شده اند.
ترمومترهای یا تب سنج دیجیتالی
امروزه دیده می شود که، “تب سنج ترمومتر” یا همان “تب سنج دیجیتالی“، جایگزین دماسنج های قدیمی شده اند. ترمومترها، همان دماسنج هایی هستند که به وسیله ی آن ها درجه حرارت اندازه گیری می شود و عملکرد آنها نیز بر اساس واکنش نیمه رسانای به کار رفته در این وسیله، نسبت به درجه حرارت می باشد. هم اکنون در منازل و مراکز درمانی از این تب سنج های دیجیتالی استفاده می شود. علت مزیت های فراوان این دستگاه نسبت به دماسنج جیوه ای، بهتر است که از تب سنج های دیجیتالی استفاده شود؛ به خصوص برای استفاده در منزل و برای کودکان و نوزادان استفاده از این تب سنج ها توصیه می گردد.
مزیت ترمومترهای دیجیتالی نسبت به تب سنج جیوها
از مزیت‌های ترمومترهای دیجیتالی نسبت به نوع جیوه ای، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱. نحوه ی استفاده از آنها بسیار آسان می باشد.
۲. صرفه جویی در زمان؛ به علت سرعت بالای اعلام نتیجه نسبت به دماسنج جیوه ای استفاده از آنها توصیه می شود. ۳. درجه حرارت نشان داده شده در تب سنج های دیجیتالی، بسیار راحت تر خوانده می شود؛ زیرا یک عدد مشخص را نمایش می دهند، ولی در تب سنج های جیوه ای، با توجه به سطح جیوه باید عدد آن خوانده شود.
انواع تب سنج های دیجیتالی
ترمومترهای دیجیتالی به دو دسته اصلی تقسیم می گردند:
- تب سنج تماسی
- تب سنج غیر تماسی یا لیزری
تب سنج تماسی
البته تب سنج های دیجیتالی تماسی، نیز بسته به محل استفاده از آنها در بدن فرد به سه گروه تقسیم می شوند:
- گوشی
- دهانی
- رکتال یا مقعدی.
در این قسمت سعی کردیم از مقاله توضیح مختصری درباره هر کدام از انواع تب سنج ها را عنوان می نماییم.
۱. تب سنج دهانی: این نوع از دستگاه تب سنج، دمای بدن افراد را از طریق دهان فرد اندازه گیری می کند و با قرار گرفتن در دهان، درجه حرارت بدن را نشان می دهد. این تب سنج ها به دلیل استفاده ی راحت تر و همچنین قیمت مناسب تر متداول ترین نوع تب سنج های دیجیتالی هستند. از این نوع تب سنج برای اندازه گیری دما از طریق زیر بغل نیز استفاده می گردد.
2. تب سنج گوشی: ترمومترهای دیجیتالی گوشی با قرار گرفتن در گوش بیمار، دمای بدن فرد را اندازه گیری می نمایند. از انواع تب سنج های گوشی، بیشتر در مراکز درمانی استفاده می شود و وسیله مورد استفاده پزشکان می باشد. میزان دقت این دستگاه بسیار بالا است و همچنین سرعت اعلام نتیجه نیز در آن ها بسیار سریع می باشد؛ به طوری که در عرض یک تا دو ثانیه دمای بدن را اندازه گیری می نماید.
۳. تب سنج های رکتال یا مقعدی: این دسته از تب سنج ها، تنها برای نوزادان و اطفال مورد استفاده قرار می گیرد و از طریق مقعد، درجه حرارت بدن را اندازه گیری و نشان می دهند. با وجود اینکه این دستگاه ها بسیار دقیق هستند اما استفاده از آن ها، به دلیل مسائل بهداشتی خیلی توصیه نمی گردد.
تب سنج های غیرتماسی یا لیزری
این تب سنج ها، دارای سیستم مادون قرمز یا IR هستند. اصلی ترین تفاوت این نوع دماسنج نسبت به سایرین، اندازه گیری دما از راه دور می باشد. در واقع برای اندازه گیری دما با این روش، نیاز به تماس مستقیم دماسنج با محل مربوطه نمی باشد.
روش اندازه گیری دما در این دماسنج ها نیز به این صورت است که؛ دستگاه اشعه مادون قرمز را به محیط یا نقطه مورد نظر می‌فرستد، در هنگام بازگشت این اشعه ها به دستگاه، میزان انرژی آن ها تغییر می کند، از تفاوت میان انرژی اشعه های فرستاده شده و انرژی آنها در زمان بازگشت درجه حرارت محاسبه می گردد. به همین دلیل در استفاده از این نوع تب سنج، نیازی به تماس مستقیم دستگاه با بدن فرد نمی باشد و این نوع دماسنج ها از فاصله دورتر به وسیله اشعه مادون قرمز دما را اندازه گیری می کنند.
مزیت تب سنج های لیزری
از مزیت های دستگاهای تب سنج لیزری می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1. از این دستگاه اندازه گیری دمای بدن، برای اندازه گیری دمای محیط و همچنین دمای مایعات نیز می توان استفاده نمود.
۲. در کودکان نیز به علت فعالیت زیاد و غیرقابل کنترل آنها، در برخی موارد که امکان استفاده از دیگر دماسنج وجود ندارد، می توان از این نوع دماسنج لیزری استفاده کرد.
۳. این نوع دماسنج به علت عدم تماس با بیمار، از نظر بهداشتی بهترین نوع دماسنج است. افراد زیادی می توانند از آن استفاده کنند؛ در مراکز درمانی نیز به علت بالا بودن تعداد مراجعین، بهترین نوع دماسنج، همین دماسنج های لیزری می باشند.
نحویه استفاده از تب سنج ها
1. تب سنج جیوه ای: ابتدا دماسنج را با یک پنبه ی الکلی ضدعفونی می نماییم و بعد دماسنج را تکان می دهیم. دماسنج باید به سمت پایین باشد، به طوری که سطح جیوه آن ۳۵.۳ درجه سانتیگراد پایین بیاید. حال می‌توان دماسنج را در نقطه مورد نظر زیر زبان یا زیر بغل فرد قرار داده و بعد از گذشته سه دقیقه آن را خارج کنیم؛ دقت کنید که بدنه ی دماسنج جیوه ای به شکل مثلثی می باشد و نحوه قرارگیری آن نیز به این صورت است که باید به صورت افقی نگه داشته شود، به طوری که لبه تیز مثلثی رو به سمت شما قرار گیرد. درصورت عدم مشاهده خط جیوه و درجه حرارت، دماسنج رابین دو انگشت حرکت می دهیم تا خط جیوه دیده شود و این عدد، همان دمای بدن فرد بیمار می باشد.
۲. تب سنج دیجیتالی: عملکرد این نوع از تب سنج ها به وسیله ی نیروی باتری انجام می گیر؛. به همین دلیل نیاز به شارژ کردن ندارند. اندازه گیری دما در آنها به وسیله ی تراشه رایانه‌ای انجام می شود؛ روی این نوع از دماسنج ها صفحه ای قرار داده شده که میزان درجه حرارت روی این صفحه نمایش داده می شود.
۳. تب سنج دیجیتالی لمسی: در ساخت این نوع از دماسنج ها، برای اندازه گیری و ثبت دمای بدن افراد از سنسورهای حرارتی الکترونیکی بهره گیری شده است و همانطور که گفته شد طراحی آن ها با توجه به محل قرارگیری آنها در قسمت های مختلف بدن مانند: دهان، گوش و مقعد انجام شده است. هنگام استفاده از این نوع دماسنج به علت تماس آن با بدن، باید دماسنج کاملاً تمیز و ضد عفونی شود و بعد از استفاده نیز دوباره تمیز گردد. نکته دیگر اینکه، هنگام استفاده از این نوع تب سنج، فرد بیمار پنج دقیقه قبل از اندازه گیری دمای بدن، نباید چیزی خورده و یا نوشیده باشد.
4. تب سنج دیجیتال غیر لمسی: این نوع دماسنج ها بدون تماس با فرد و با فاصله چند سانتیمتری از پیشانی فرد مورد نظر، دمای بدن را اندازه گیری می نمایند. تب سنج های دیجیتال غیر لمسی در عرض یک ثانیه، درجه حرارت بدن را نمایش می دهند.
5. تب سنج دیجیتالی گوش: این نوع از تب سنج که نام دیگر آن، دماسنج تیمپانیک می‌باشد، اندازه گیری دمای بدن را به وسیله ی اشعه ی مادون قرمز و از طریق مجرای گوش انجام می دهد. از بین دماسنج های دیجیتالی این نوع از تب سنج، نسبت به نوع پیشانی، دارای دقت بیشتری می باشد. استفاده از آن نیز به این صورت است که نوک دماسنج را به آرامی درون کانال گوش قرار می دهیم، دکمه دماسنج را فشار داده و در مدت یک ثانیه نتیجه نمایش داده می شود. این نکته را به خاطر داشته باشید که به علت تماس آن با گوش، حتماً قبل و بعد از استفاده از این نوع دماسنج آن را تمیز و ضدعفونی نمایید.
عوارض تب سنج لیزری
به تازگی خبرهایی مبنی بر، عوارض دماسنج های لیزری منتشر شده است. در این خبرها آمده است که؛ دماسنج هایی که عملکرد آنها بر اساس اشعه مادون قرمز است و بدون تماس در نزدیک پیشانی قرار می گیرند، نور مادون قرمز را مستقیماً به غده صنوبری مغز فرستاده و آنها را در معرض تابش مضر قرار می دهند.
غده صنوبری، غده ی کوچکی در مغز است که؛ هورمون ملاتونین و ماده شیمیایی سروتونین را تولید می کند. البته به گفته برخی پزشکان این تب سنج ها هیچ خطری برای غده صنوبری نخواهند داشت و تاکنون نیز، مدرکی بر این اساس که دماسنج های لیزری، می توانند به مغز افراد آسیب وارد کنند ارائه نشده است.
در ارتباط باشید